Xeral

Após ano e medio de vida, a Banda da Loba edita disco (Bailando as rúas) e irrompe con moitísima forza no noso panorama musical. O primeiro dos recoñecementos chégalles da orixinal iniciativa Arritmar, de Santiago de Compostela.

Da composición do grupo, do disco, das letras e das músicas e tamén da participación en certames como o Martin Codax falamos nesta entrevista con Marcela Porto.

 

Marcela Porto, de A Banda da Loba. Moi boa tarde!

Ola, moi boa tarde!

 

É un pracer poder falar contigo. Moitísimas grazas por atender a nosa chamada.

Grazas a vós por chamardes.

 

Antes de máis nada, parabéns por ese premio Aritmar que gañastes hai uns días en Santiago de Compostela.

A verdade é que estamos supercontentas por recibir este premio; tanto eu como o resto das compañeiras do grupo. Foi inesperado e estamos emocionadas porque foi o resultado da votación do público e iso significa que realmente están a gostar do noso traballo.

 

Que implica poder alcanzar ese premio?

En primeiro lugar, xa nin pensabamos que fósemos recibir ese premio. Xa o feito de estarmos nominadas foi sorprendente e parecíanos incríbel que estivese a acontecer. A Banda da Loba está moi contenta.

 

Iso chámase chegar e encher.

Podemos dicir que si, mais é un pracer e ainda non o cremos.

 

Desde cando existe A Banda da Loba?

A Banda da Loba xurdiu como tal hai un ano e medio, aproximadamente. Antes existiron algúns proxectos máis pequenos con tres das integrantes  actuais e, aos poucos, decidimos ir xuntándonos até sermos as 5 que somos agora. Hai un ano e medio comezamos a traballar no Bailando as Rúas, o disco que estamos a presentar e que presentamos no mes de decembro na sala Capitol.

 

Quen son as outras catro integrantes do quinteto?

Son Xiana Lastra (voz), unha muller incansábel e traballadora que está todos os días a traballar na produción e que realizou o deseño do CD, que é moi bonito (risos).

 

Dou fe, dou fe.

A continuación está Andre Porto, a miña irmá, que é a baixista e a mestra de cerimonias. A Andrea arranxa os temas e axuda a que todo teña unha unidade. Outra das integrantes é Estela Rodríguez, que ven de Gondomar e toca o violín no grupo. Ten unha formación máis clásica, mais o realmente incríbel é como é capaz de improvisar e de facer de cinco notas un solo e de ir conducindo o tema. A última integrante, xunto comigo, é a guitarrista Inés Mirás. É tamén a compositora do grupo, aínda que o somos todas, e ten influencias moi diversas, unha característica que nos axuda a crear un CD moi heteroxéneo, con cancións que van desde o rock até un valse moi lento,

 

Como foi a confluencia entre as integrantes de A Banda da Loba?

É complicado de explicar. Somos mulleres con moitas ideas na cabeza e foi complicado xuntarnos, mais como as casualidades nos levaron a traballar xuntas e como nos sentíamos moi confortábeis tocando, acabamos por facelo. Queríamos desenvolver este proxecto, un pouco novidoso, dado que se trata de algo propiamente noso e que sae de cada unha das cinco. No fondo, a confluencia foi por casualidade.

 

De onde viñades cada unha de vós?

Xiana está vinculada á música desde que é moi pequena e xa cantaba en Ferrol, nun coro chamado Ledicia. Posteriormente, decidiu profesionalizarse máis a pasou a formar parte de Odaiko, un grupo de percusión, e iniciou diversos proxectos, como Puntadas sen fío.

A miña irmá e máis eu crecemos no tradicional, aínda que tivemos moita formación clásica no conservatorio. Ambas estudamos Superior e tocamos tiversos instrumentos, por tanto o noso traballo tamén é un pouco heteroxéneo.

A Inés, como a estela, tamén estudou no corservatorio.

O carácter de A Banda da Loba ten que ver co feito de que estamos influenciadas por moitos estilos.

 

Marcela, boa tarde. Teño unha intriga: de onde saíu o nome do grupo?

A Banda da Loba recibe ese nome por Pepa a Loba. Éramos 5 mulleres á produra dun símbolo de indentitade feminino. Pensamos que a figura de Pepa a Loba está pouco explotada, pois trátase dunha muller que non fixo o que tiña que facer no seu tempo; é unha figura que se sitúa entre a lenda e a historia real. Temos un tema onde tantamos cotar a historia, a partir do que lemos e fomos investigando.

Somo A Banda da Loba porque todas temos ese carácter de bandoleiras e queremos demostrar que, como mulleres, compomos as nosas propias cancións e producimos os nosos propios discos.

 

Fálanos do Bailando as Rúas. Cantos temas ten?

Son 11 no total, moi diferentes todas entre si. Definimos todo como un caleidoscopio musical.

 

De que tratan as letras?

Todas teñen un fondo, Contamos historias como a de Pepa a Loba, a historia das persoas que viron como se inundaban as súas casas debido á construción dun encoro ou a dun neno con Síndrome de Dawn chamado Juanito.Temos tamén temas existenciais, como Bailano as Rúas. Sempre tentamos transmitir unha mensaxe por medio das cancións, sexan historias ou conceptos que debemos recordar na sociedade.

 

Quen as escribiu?

Hai cancións da nosa autoría, mais tamén roubamos letras a clásicos, como Rosalía ou Celso Emilio, e a poetas máis contemporáneas, como Celia Parra ou Rosalía Fernández Rial.

 

E as músicas?

As músicas son todas nosas. Roubamos algún texto, mais a música e moitos dos textos son da autoría da Banda da Loba.

 

Non chegamos a verbos en directo, mais as críticas xornalísticas son magnícas. Cóntanos onde o presentástedes e cal foi a acollidade que tibo

Xa demos varios concertos antes de chegar, mais foi no mes de decembro, na Sala Capitol. Foi o momento de dicir: aquí chegamos e imos comezar a xira. Ficamos moi contentas, porque foi nunha ponde e tiñamos medo a que a xente fose de viaxe, mais non: a Capitol estaba chea e non o podíamos cres. Subir a un escenario e ver a sala chea é unha satisfacción enorme, mais ver que o público canta e baila os temas é unha satisfacción aínda maior,

 

Acabades de editar este disco con moito éxito, de gañar o premio Aritmar e agora estades nominados para os Martín Códax.

Non o cremos aínda. Foi un traballo que fixemos con moito mimo e esta acollida do público foi expectacular. Nunca imaxinei verme con vinte anos e que a xente cantase as nosas cancións. Penso que ningunha das cinco esperaba che chegase a este nivel.

 

Gústame isto, “unha pasada”, estou de acordo. Dinos unha cousa: tirades a gañar ou non?

A verdade é que non. O éxito foi inesperado e obviamente o que queríamos era ensinar o noso traballo á xente. Nunca pensamos en chegar a “ambalar” desta maneira.

 

En que categorias competides?

Nos Martín Códax, os participantes poden inscribirse eles mesmos nunha serie de categorías. Dado que escribimos as nosas propias letras, pensamos que Cancion de autor sería a categoría máis adecuada.

 

Como está o panorama desta categoría? Difícil?

O mellor destes premios é que xuntan todos os músicos galegos e permite ver a calidade que hai en Galiza. O nivel sempre é alto, ou polo menos penso que podemos estar orgullosos de todos os músicos que están inscritos nese certame. Non é unha competición, senón unha oportunidade para nos xuntarmos todos. Está ben que haxa nominamos e premios, mais principal é reunírmonos.

 

Supoño que ves que os premios Martín Códax son tamén unha excelente iniciativa e unha boa catapulta para dar a coñecer os grupos galegos.

É unha ferramenta moi necesaria no día de hoxe. Moitas veces afírmase que é moi complicado triunfar na propia terra e eu penso que este tipo de iniciativas son moi importantes para xuntar e valorar a nosa música. Non só se fai música tradicional; hai un monte de xente con novidades e con moito talento que traballa con moitos estilos diferentes en Galiza.

 

Aínda non vos puidemos ver en directo. Onde estaredes nos próximos meses?

Este venres 13 estaremos en Melide. No sábado tocamos na entrega dos Premios Galaxia en Vigo. No 27 estaremos en Lugo, no Lubicán, e no 28 no Var con Uve de Moaña. Todos os concertos están no noso web e xa estamos collendo concertos para o verán; imos ter bastante movemento. Un concerto moi importante é o do día 25 de maio, en Ferrol. Imos fechar a xira e facer un concerto como o da Capitol, mais con máis sorpresas e coas poetas que vos contei como convidadas, Celia Parra e Rosalía Fernández Rial, alén de colaboracións do CD, como as Tanxugueiras. Este concerto vai ser moi especial.

 

Coa tua licenza, permíteme recordar os seguintes: 27 de abril en Lugo, máis próximo a nós, e 25 de maio en Ferrol, nesa fin de xira coas autoras de varias das letras como convidadas. Marcela Porto, foi un pracer falar contigo.

Grazas a vós.

 

Transmite o noso saúdo a todas as integrantes da banda. Adiante coa música e moi boa tarde.

Moitas grazas.

As nosas cantadeiras máis carismáticas acompañáronnos esta semana no Grandes Voces. Ana Senlle, directora vocal do grupo, explicounos as orixes e  todo o traballo que hai detrás destas superheroínas de Sanguiñeda, capaces de facernos bailar e sorrir co mellor da tradición das dúas beiras do Miño. Recomendamos que non deixen de ouvir esta entrevista chea de situacións anecdóticas, con espazo tamén para as saudades e a memoria.
 

Ana Senlle, boa tarde!

Boa tarde!

 

Moitísimas grazas por atenderdes a nosa chamada.

A vós por vos lembrardes de nós.

 

Antes de máis nada, gustaríanos que nos resolvese unha dúbida. O seu nome tráenos á memoria unha artista de grande inspiración para este programa: aquela que cantaba Teño unha casiña branca na Mariña entre os loureiros.

É a Uxía.

 

A Uxía, exactamente. Se non estamos mal informados, é da mesma vila…

De Sanguiñeda, si. De Mos.

 

Esa coincidencia de apelido é casual ou tamén é parente?

É coincidencia, porque somos irmás, claro. Non pode ser doutra maneira.

 

Moi ben, entón a coincidencia é moi grande!

A coincidencia é nos dous apelidos, non só nun.

 

Alén diso, sabemos que a Uxía está bastante relacionada coa creación de Malvela.

Pois si, dado que comezou sendo un curso de cantos populares da Asociación de Mulleres Rurais de Mos, onde eu tamén participei como alumna. Foi a partir dese momento cando se comezou a pensar en crear un grupo. A Uxía sempre está coas súas ideas e a cabeciña dela non para; foi ela quen dixo que aquilo tiña que saír dalí e que aquelas mulleres tiñan que saír da casa para se daren a coñecer. Fomos introducindo aos poucos instrumentos no grupo, actuando e gravando discos até chegarmos a onde estamos agora.

 

As Malvela representan a voz das mulleres galegas coas súas cancións da Terra. Cando esas mulleres de Sanguiñeda se xuntaron no curso de canto de Uxía Senlle, non podían imaxinar que serían unha referencia da nosa música e que levarían o seu ritmo e a súa alegría a teatros, festivais, festas e televisións. Os seus temas actuais procuran a irmandade con Portugal, algo que as Malvela demostran desde o primeiro disco. Para sabermos máis deste carismático e numeroso grupo estamos hoxe en conversa con Ana Senlle, compoñente e directora vocal do grupo.

Ana, esa afinidade con Portugal é algo que compartimos no Grandes Voces do Noso Mundo, o programa de música da Lusofonía. De onde vén esa afinidade das Malvela con Portugal?

Vivimos aquí, a moi pouquiños quilómetros da raia e sempre tivemos esa influencia. Sentímonos irmás dos portugueses porque realmente é así. Fascínanos a súa música. Por outra parte, tamén temos unha muller entre nós con orixes portuguesas, Carmen, e conserva na memoria cantigas que aprendía da avoa e da nai cando era pequena. É algo que temos moi dentro de nós; esa afinidade é totalmente natural.

 

Actuaron algunha vez alá?

Si, aínda que adoramos Portugal e gustaríanos actuar moito máis alá. Estivemos hai pouco tempo nun festival en Almodóvar, compartindo vivencias e escenario con adufeiras de alí e xente do Alentejo. Estivemos tamén en Braga, Grândola, Paredes de Coura, Porto, Monção… Percorreríamos Portugal enteiro porque é onde mellor nos sentimos fóra da casa. É a nosa casa tamén.

 

Imos voltar ás orixes: de onde vén o nome do grupo?

Encontramos o nome do grupo a pensar en nomes de plantas. Estabamos a procurar o nome dunha planta porque as mulleres de Malvela están moi implicadas na vida do campo e pensamos que sería un detalle bonito. Julia, unha das primeiras integrantes que agora xa non está no grupo, foi quen preparou unha lista con nomes. Realizamos unha votación e tentamos que a escolla estivese relacionada dalgunha maneira co grupo. A malvela é unha planta que ten moito que ver coa muller, debido á súa utilización para as dores menstruais e de parto. Pareceunos bonito, soaba ben, e por tanto ficou.

 

Cantas persoas forman Malvela?

Por volta de vinte persoas, entre músicos e voces. Ás veces é complicado pensar nese número, xa que hai persoas que infelizmente xa non están, mais para min é como se aínda estivesen. É complicado contar.

 

Son todas de Sanguiñeda?

Case todas, mais temos compoñentes de Redondela, das Pontes e do Porriño.Temos tamén unha de Tui e outra de Ponteareas. Con todo, a maior parte das mulleres son de Mos e no inicio eran todas do concello. Fomos ampliando a familia e chegou xente da contorna.

 

Podería falarnos de cada unha delas e presentárnolas?

É difícil, son moitas. Temos a miña nai, desde o inicio. Fita é enerxía pura, sempre preocupada polos detalles. Quen nos dera, a cada unha das fillas, ser como ela e ter esa forza! É fantástica.

Temos a Teresa, tamén de Sanguiñeda; é corazón puro. Adela ten un mestrado en chimpín, xa que sempre está a traballar no campo e nunca ten frío…

 

No noso programa queremos lembrar unha das figuras máis emblemáticas de Malvela, a señora Carmen, que nos deixou hai tres anos. Fálenos un pouco dela.

A señora Carmen era unha avoa para nós. Sentimos moito a súa ausencia; era dozura personificada. Aprendemos moito dela e tiña unha voz excepcional, mais o máis importante é que tiña un corazón enorme e sentimos moito a falta dela. De calquera maneira, temos que continuar e asumir esas faltas. Penso que continúa connosco e que está a transmitirnos a dozura e a enerxía que tiña na  voz e que nos sorprendía tanto. Sempre a recordamos con moito afecto.

 

Sendo un grupo tan numeroso, como organizan os ensaios? Continúan a ir á casa dalgunha das integrantes?

Estamos a ensaiar na casa da Aurita, unha das Malvela. Ábrenos as portas dun xeito espectacular e durante o inverno ten sempre preparada unha estufa de leña; prende o lume e coloca a aquecer unha tarteira con auga e eucalipto. Trátanos como raíñas.

 

Aínda contando co recoñecemento do mundo da música, as integrantes de Malvela continúan vinculadas á vida da aldea?

Hai moita variedade, mais como regra xeral si. A Clara adora facer o pan de millo e estou a loitar para que nos faga unha sesión, dado que ela realiza o proceso enteiro: moe, amasa, fai os pans… É unha experiencia fantástica, un luxo.

Todas teñen as súas leiras e traballan; son polifacéticas, agora traballan na leira e mañá van a un curso de pintura ou bailar zumba. Participan de todo canto se lles propón e non teñen inconveniente en facer a maleta e ir de xira. Teñen unha grande vitalidade e unha filosofía de vida interesante. Hai uns días, falando das excursión para a terceira idade, a Aurita dicía: «eu non penso deixar de facer nada en canto puider, porque é o que levamos desta vida.  Non penso ficar na miña cansa se for capaz de saír e de ir a concertos».

 

Compor a sintonía da serie Padre Casares implicou unha grande mudanza na traxectoria do grupo?

Non, realmente. O Pirimpimpín é un tema moi pedido e temos unha coreografía especial para o escenario, mais iso xa era anterior a Padre Casares. A serie contribuíu para que a canción se tornase máis popular, cunha versión un pouco diferente, mais o Pirimpimpín xa existía antes de Padre Casares e continúa a ser coñecido a pesar de que a serie xa hai tempo que acabou. Ás veces gustaríanos que fose doutra maneira, porque repetir continuamente o mesmo tema cansa e preferíamos renovar, mais ás veces non nos deixan, do mesmo modo que Manolo se foi co seu carro. É un dos temas que nos acompaña.

 

Malvela interpreta temas tradicionais, mais tamén temas novos. Quen compón esas letras e esas melodías?

Para a letra recorremos ao arquivo das nosas señoras de idade. A señora Dorinda, nai da Clara e avoa da Carmiña, ensinounos moitas coplas durante os ensaios en canto estivo connosco. As propias integrantes tamén contribúen con letras tradicionais. A base é o tradicional, aínda que despois introducimos innovacións.

Canto á música, temos música tradicional e de autor. Raquel Domínguez, Uxía e eu temos composto temas para as Malvela. Para este novo traballo estamos a preparar cousas novas: temos un tema de Paulo Nogueira, de Treixadura, que vai sorprender. Non sei se vai ser máis coñecido que o Pirimpimpín, mais penso que si.

 

Cando vai saír?

Boa pregunta! Espero que axiña! Todo máis tardar, debía estar no Nadal. Estamos a cociñar a lume lento máis seguro.

 

Estades a actuar tamén ao vivo ou estades inmersas na preparación do traballo?

Continuamos, non é incompatíbel. Imos a onde nos chaman. De feito, é o que prefiren elas; os discos son bonitos, mais prefiren actuar con público e partillar experiencias nos ensaios. Por ese motivo, decidimos alterar a forma de gravar, pois os discos anteriores foran todos en estudio, mais o último xa decidimos gravalo ao vivo. A enerxía que posúen transfórmase perante o público e conseguen transmitir esa alegría. Estamos a pensar en gravar o próximo traballo do mesmo modo, porque pensamos que é como se senten máis confortábeis.

 

Onde actuaron nos últimos tempo?

 

Pretiño, en Valadares. Tamén en Almodóvar, nas Neves, en Cambados… Movémonos bastante pola zona, mais xa estivemos en moitos sitios no exterior. Fomos a Buenos Aires, mais xa hai bastante tempo diso. A mobilidade dalgunha das integrantes xa non é a mesma e preferimos estar aquí na zona.

 

Onde van estar nas próximas datas?

Sei que hai unha en Mondariz. Agora non lembro máis, dado que estamos centradas na gravación e a maioría xa son no verán.

 

Esperamos que entre eses lugares estea incluída Burela, dado que xa hai nove anos que non nos visitan.

Se nos chaman de alá, estaremos felices de ir.

 

E nós de recibilas.

Temos que contar unha situación anecdótica de cando estivemos en Burela. Chegamos moi tarde á casa e unha das integrantes xa non se deitou porque era hora de levantarse. Chegou e decidiu ir varrer as follas que había fóra da casa. Estas mulleres son así, vitais.

 

Realmente.

Eu non podía comigo e pensaba: como é capaz? A filla contounos que non se deitou e o marido asustouse ao acordar e ver que non chegara.

 

Ana, antes de finalizar a entrevista temos outra preguntiña. Gustaríanos que nos fixeses media ducia de suxestións musicais do noso mundo: de Portugal, do Brasil, de Galiza… cales son as súas referencias musicais?

É complicado resumilo tanto, son moitas. De Galiza, Uxía é unha referencia indiscutíbel. Crieime coa súa voz e partillamos moitas cancións. Guadi Galego e Xabier Díaz, Treixadura, Leilía… moitos máis. Do Brasil, Chico César, Caetano Veloso, Toquinho, Elis Regina, Chico Buarque, Lenine, Adriana Calcanhoto, Zeca Baleiro, Gilberto Gil, Fred Martins (que o temos aquí pretiño e é unha delícia escoitalo cantar)… De Portugal, o gran José Afonso, o João Afonso, Filipa Pais, Carlos do Carmo, Luís Caracol ou Sérgio Godinho. Celina da Piedade, por ser un amor de persoa e ter unha voz excelente, é unha referencia indiscutíbel para Malvela e para min.

 

E de África?

Eneida Marta, Jon Luz… moitísimos.

Toda esta é a música que escoito: portuguesa, brasileira, de Cabo Verde… e galega, evidentemente.

 

O noso Edilson está a sorrir porque é caboverdiano.

Estiven en Cabo Verde e fiquei namorada.

 

É unha terra moi bonita.

Lémbrome daquelas noites de música ao vivo; vívese dun xeito especial. Teño que regresar.

 

Moitas grazas, foi un grandísimo pracer falar con vostede e mandar un saúdo fraternal para todas as Malvela.

Moitas grazas por lembrarvos de Malvela. Estivemos hoxe ensaiando e dixéronme que vos désemos un aplauso enorme. Adoran que haxa programas como este que destaquen a nosa música e as músicas irmás da Lusofonía.

 

Moitas grazas.

A vós!

 

Boa noite e moitos éxitos!

A vós tamén, moitos éxitos co programa.

Esta semana, quixemos falar coas embaixadoras musicais da Galiza na capital europea: as Ialma. Marisol Palomo estivo connosco para falar connosco da boa acollida que está a ter o seu último disco e dos proxectos que están no forno. As Ialma séntense orgullosas do traballo que realizan levando a música galega a todo o mundo, aínda que adoran “pisar pedra” e querían ter tantos concertos no país como teñen polo mundo afora. Estes 18 anos xa deron moitos froitos e gardan na memoria momentos sorprendentes, como a actuación en Taiwan perante 10.000 persoas ou a súa viaxe ao Canadá. No Grandes Voces estamos impacientes por escoitar os próximos traballos, especialmente despois dos pequenos petiscos que a Marisol nos ofrece nesta nova entrevista dos nosos locutores Marco Pereira e Edilson Sanches.

 

Marisol Palomo, moi boa tarde!

Moi boa tarde!

 

É un grandísimo pracer poder falar contigo.

É sempre un pracer poder estar en contacto con Galiza.

 

Como está o ambiente por Bruxelas?

Penso que seguimos na nosa estratexia de loita, como mulleres galegas que reivindican a súa memoria, a súa historia. Facemos moitos proxectos nas escolas e viaxamos moitísimo.

 

Ialma é un grupo de música formado por cinco mulleres estabelecidas en Bruxelas. Comezaron como grupo de pandereiteiras e neste momento, con 18 anos de traxectoria, teñen cinco discos editados. Para sabermos máis sobre as súas orixes, a súa evolución e as novidades para o futuro inmediato, estamos en conversa cunha das súas integrantes, Marisol Palomo.

Cinco mulleres de orixe galega; onde están as orixes?

Verónica e Natalia son de Lugo, de Pardiñas, aínda que naceron aquí en Bruxelas, como todas nós. Eu son do Muíño da Varcia, en Betanzos, e agora entrou no grupo a nosa filla en substitución dunha antiga integrante asturiana que tivo que deixalo. Xa ten 25 anos e sempre cantou e estivo á nosa beira, por tanto coñece todas as nosas cancións. Finalmente, temos a Nuria, que se foi hai dous anos para o Xapón por razóns de traballo e que está ausente desde entón. Facemos todas as cancións entre as catro cantareiras, xunto con dous músicos belgas que nos acompañan na nosa formación actual. Temos un proxecto desde hai dous anos chamado Camiño de Bruxelas a Santiago e o luns imos facer unha festa nunha escola porque vai ser o noso concerto número 200 a través do mundo e a través das escolas.

 

Como se encontraron as vosas familias?

Acontece como en todas as emigracións. Encontrámonos no Centro Galego, despois formamos un grupo de baile, e posteriormente chegou Carlos, que dixo que debíamos acompañar o baile con canto. Decidimos aceptar o desafío hai máis de vinte anos e comezamos. Evidentemente, cando había festa nas casas sempre cantabamos coas familias. Naquela altura, grupos do universo folk como Fuxan os Ventos estaban a viaxar polo mundo e nós comezamos a facer recolleitas en Galiza durante as vacacións, visitando señoras de idade en lugares como Laxoso e coñecendo grupos como Leilía, Xurxo Fernandes e Quique Peón, ou mesmo Mercedes, que nos axudaron moito a continuar con este proxecto. Agora, co disco de Camiño, o que tentamos é escribir a nosa propia letra e compor a música, respectando as melodías tradicionais. Penso que é un paso máis, dado que agora podemos expresar nos textos o que xa contabamos ao falar.

 

Alén da música, a que vos dedicades?

Cada un ten o seu traballo. Eu levo varias producións de salas de concertos e o Brosella, un festival de folk e jazz onde tentamos que participen tamén os nosos grupos. Verónica dedícase exclusivamente ao canto e a dar clases nas escolas de música, algo que tamén fai a miña filla. Aquí nas escolas non existe a clase de Música, como tal, senón que se denomina Despertar Musical e consiste nunha iniciación que ten como obxectivo transmitir ese gusto pola musicalidade e conseguir que vaian a academias e que practiquen os ritmos. Natalia é a que máis difícil o ten, dado que é profesora nunha escola e temos que coordinar datas para actuar durante as vacacións e nas fins de semana. É necesario aprender a combinar as dúas cousas.

Ialma é un presente para nós e conseguimos crear unha conexión coa xente e con outros músicos que funciona cada vez mellor. Pensamos que é un regreso ás orixes, ao esencial da música: non é un formato grande, somos catro cantareiras e dous músicos, mais hai unha forza no escenario que a xente sente.

 

Eu, que veño de Cabo Verde, cando lin a información sobre o grupo sentinme moi identificado. Rapidamente estabelecín unha conexión entre vós en Bruxelas e as nosas Batuko Tabanka ou as Moreninhas en Burela. Como vos xuntades?

Xuntámonos un día por semana, ensaiamos, tentamos escoitar novos temas e novas letras. Temos un proxecto cunha artista coñecida como “a Pasionaria” italiana, Lucilla Galeazzi, e ves que no fundo, mesmo con orixes diferentes, a historia é a mesma: a historia das mulleres, a historia da emigración. Os ritmos e os sentidos parécense moito e a fusión pode funcionar moi ben, aínda que existen diferenzas entre as tarantellas e as muiñeiras. Este proxecto, chamado Aleghrìa e Libertà, vai nacer no mes de outubro e xa temos actuacións programadas. Para o ano que vén tamén temos outro proxecto, Galeuscat, con músicos galegos, cataláns e vascos. Queremos xuntar ritmos diferentes das culturas consideradas “minoritarias”, aínda que nós consideramos que sería máis adecuado dicir “minorizadas”, xa que se fala moitísimo galego e aínda máis se consideramos o portugués. A nosa lingua e a nosa música teñen moitísima forza e pretendemos dala a coñecer polo mundo.

 

Marisol, un saúdo desde o control técnico; fala Matías. Queremos retrotraernos aos comezos: como vos xuntastes as compoñentes do grupo por vez primeira?

Foi no Centro Galego. Cando íamos para  a emigración, por medio dos pais, o que tentabamos era xuntarnos todos a través do Centro Galego. Hoxe en día é diferente porque as novas xeracións non senten esa necesidade, pois van máis á casa e  trátase dunha emigración “de pasaxe”. Tentan traballar un pouco e despois viaxan, non é como o noso caso en que nacemos aquí e permanecemos 20, 30 ou 50 anos. O grupo naceu alí e, mais tarde, unha casa discográfica viunos actuar e animounos a gravar un disco. No momento en que a Verónica foi a Eurovisión con Urban Trad produciuse un boom para a nosa música, cando se escoitou pola primeira vez unha gaita galega neste concurso.

 

Participaches desde o comezo en todos os traballos discográficos. Fálanos deles, onde os gravastes?

Todos na Bélxica, aínda que no quinto disco fomos a Galiza gravar un coro. Cada disco é diferente; o primeiro é moi a cappella,  un cantar de pandereiteira moi nasal; despois imos camiñando cada vez máis para a música de cantautor, con composicións e textos propios. Quen ten os cinco discos pode pasalo moi ben, porque é unha evolución moi seria e moi bonita. Ora ben, o que mellor funciona polo mundo é este quinto traballo, porque pensabamos que estabamos a facer algo máis íntimo e persoal, mais finalmente reparamos en que interesa a moitísima xente porque se recoñece na nosa música e na nosa historia. Eu conto a historia dunha nena que fala coa avoa e pregunta cousas: por que se foi, con quen se foi, onde ficou o avó… A avoa responde, da mesma maneira que a miña avoa me respondía cando eu era pequena. Penso que cando vén xente, tanto galega como non galega, identifícase na historia das inmigracións. Bruxelas é iso, unha multicultural onde no tranvía se falan 15 ou 20 linguas. Galiza ten moi boa acollida polo mundo e, de feito, vimos da Suíza, onde o público das montañas se animaba a cantar connosco o ailalá. É bonito, penso que temos unha boa conexión coa xente.

 

Nós queremos darvos os parabéns por eses éxitos que estades a ter.

Si, de feito o incríbel é que o imos levar por moitos países, mais en Galiza temos unicamente unha actuación na Coruña, no Castelo, día 7 de xullo. Se queredes ver Ialma é excepcional porque vai ser o único concerto do verán. É unha pena, pois nós pensamos que pisar pedra é importante. Sempre iamos a Santiago, ao Dezaseis, e xuntabámonos con músicos porque é importante poder transmitir e coñecer a reacción dos galegos ao traballo que facemos. Quero realizar desde aquí un chamamento a festivais e á nosa xente: que nos chamen, que un avión de Bruxelas a Santiago agora non é tanto.

 

A verdade é que non!

É unha alegría falar convosco e queremos mandar un biquiño para todos os galegos que teñen xente na emigración, que somos moitos, e agradecer o traballo que estades a facer vós, de seguir e dar a coñecer a nosa música e os nosos artistas. Cada vez hai menos sitio para a música tradicional e para o folk, mais penso que todo vai dar unha volta e volveremos ás cousas esenciais, que nos fan falta.

 

Pois si, a verdade é que si! Chámannos moito a atención catro referencias que vinculades convosco. A ver se nos explicas estes vínculos: por que o Dezaseis?

Porque cando chegamos ao aeroporto sentimos que temos que pisar pedra. Ás veces, na Bélxica, falamos moito francés entre nós sen repararmos niso. No Dezaseis sabemos que nos imos encontrar con Uxía, con Guadi, co Xabier Díaz e con outros artistas que están a defender o noso; é punto de encontro dos artistas. De noite imos ás Crechas e despois a outros bares onde nos encontramos con outros músicos. A primeira conexión co país, antes da familia, son os músicos, que tamén son a nosa familia. Posteriormente cada unha vai encontrarse cos seus e, máis tarde, xuntámonos para facer recolleitas.

 

Carlos Blanco.

Carlos Blanco é unha amizade moi profunda, estivo connosco en Bruxelas. É unha persoa para quen as dúbidas e os problemas non existen, o mundo é Galiza enteira para el. Cada cousa que di é bonita e temos unha conexión moi forte co Carlos. Non nos podemos ver sempre que queremos, mais ese vínculo está aí e colaborou connosco no cuarto traballo. «Nenas, continuade con forza, que sodes un 4×4», dicía. É un artista de riba a baixo.

 

Xavier Queipo.

Xavier Queipo é o noso artista en Bruxelas. Escribiu un tema para nós e tamén varios textos. É o noso profesor de lingua: nacemos aquí e non temos estudos en galego. Cando falamos con el é todo fermoso; fala con poesía. Alén diso, está a ter un recoñecemento incríbel. Está nunha asociación de poetas do mundo enteiro aquí e os poemas del son traducidos a moitas linguas. Ter en Bruxelas un escritor desa calidade é para nós un presente.

 

O obradoiro de Seivane.

A nosa relación co obradoiro de Seivane é como a de todos os galegos no mundo: a primeira gaita que temos é deles. El estivo na emigración e xa o coñecemos da súa etapa en Barcelona. Cando Susana tiña 6 ou 7 anos xuntabámonos con ela para tocar e cantar. A casa de Seivane é unha daquelas por onde non podes pasar sen parar para tomar un viño, por tanto cando imos á Coruña temos que ir velo, visitar o obradoiro, tocar as madeiras e coñecer as ideas novas que ten.

 

Xa tendes actuado en moitos lugares do mundo. Cales son os mais especiais?

O máis especial foi en Taiwán, un festival onde había 10.000 persoas á nosa fronte e un cartel moi grande con nenas do país e un texto que dicía, en galego, “Ialma, querémosvos”. Foi o máis impresionante e cando acabamos dixéronnos que as nosas voces lles recordaban os cantos das señoras de idade.

Marrocos tamén foi impresionante: cantamos un ailalá e fixemos un refrán en árabe no tema galego. Tentamos crear vínculos co país facendo unha estrofa na lingua local, como forma de agradecemento, e para eles foi impresionante.

Outro dos concertos importantes foi Canadá, onde os festivais son moi diferentes. A xente vén cunha colcha, séntase no chan, e despois hai carpas onde se realizan intercambios cos músicos. Fomos con africanos do Cimbabue e intercambiamos bailes e percusións de maneira improvisada, aínda que a xente pensaba que non. Os ritmos galegos pódense mesturar cos de calquera país.

Finalmente, foi un pracer coñecer os cantos da Córsega e cantar con A Filetta, un grupo do país que fai un traballo fantástico.

 

Antes de finalizar a entrevista, aínda temos unha última pregunta. Queremos media ducia de suxestións musicais de voces do noso mundo.

Hai unha cantora e baixista que debía coñecer a nosa xente: Manou Gallo, da Costa de Marfil. Vive aquí en Bruxelas e é unha artista incríbel. Está recoñecida como a décima mellor baixista do mundo, mais canta de forma extraordinaria.

A nosa Uxía italiana sería Lucilla Galeazzi, unha grande cantora e loitadora, cunha voz sensacional e un traballo de recolleita musical importante. Cando comezamos, díxonos: nenas, como mulleres, ides pasar por moitas situacións complicadas no mundo, mais o único que pode salvar o voso traballo é nunca parar de cantar. Penso que tiña razón; poden acontecer moitas cousas na vida, mais no escenario esquecemos todo.

Outra referencia sería unha cantora árabe chamada Leila Amezian, que realiza un traballo de transmisión cultural moi lindo.

 

E do mundo galego?

Son moitos. Xente que estivo sempre connosco son os de Radio Cos, Xurxo e Quique, que viñeron á Bélxica, viviron na nosa casa e realizaron intercambios connosco. Obviamente, Leilía é unha referencia para todas, xa que comezamos aprendendo cancións delas e continúan con forza. Por outra parte, están Xabier Díaz e moita xente nova como Os d’Abaixo, cun traballo moi bonito. Como cantautora, Mercedes Peón, cunha dimensión e unha visión que van alén da nosa música e que realiza un grande traballo. Temos moitísima variedade e todos comezamos coa pandeireta na man.

Finalmente, teño que dicir que a nosa forza tamén está en Uxía: unha muller que loita moitísimo e que ten unha dozura excepcional na súa voz, e Guadi Galego. Podería mencionar moitos outros porque temos moi bos artistas en Galiza. Queremos que continúen a actuar no país, mais tamén que poidan ir polo mundo como nós, dado que penso que algo que caracteriza os galegos é a capacidade que temos para crear vínculos con outras culturas.

 

Marisol, foi un grandísimo pracer poder conversar contigo. Moitísimas grazas.

Son eu quen agradece!

 

Moitos éxitos con este quinto álbum e cos que veñan no futuro.

Esperámosvos no día 7 de xullo pola noite na provincia da Coruña. Esperamos ver toda a nosa xente.

Nun programa como o Grandes Voces, en que nos gusta viaxar a través das ondas e da música a outras tradicións, non podíamos esquecer a nosa conexión atlántica coa vella Irlanda. Neste programa estivo connosco Maite Veiga, dos Milesios, un grupo de música folk que reinterpreta a música tradicional de ambos os países. O grupo acaba de finalizar a xira de presentación do seu segundo disco, Indoevindo, un CD preparado con detalle e  cariño que está a obter excelentes resultados.

 

Maite Veiga, moi boa tarde!

Boa tarde!

 

É un grande pracer poder falar contigo.

O mesmo  digo! Como está todo por aí?

 

Pois moi ben, a verdade. Antes de comezar, quero darche os parabéns por este novo disco.

Moitas grazas.

 

Milesios naceu en 2009 e está formado por un grupo de amigos que gosta das músicas tradicionais galega e irlandesa. Nese período de case 10 anos xa actuaron en lugares moi diversos: o “Festival celta máis pequeno do mundo”, na Noite Celta de Porcía, no Festival de Pardiñas e no Proxecto Runas do Festival de Ortigueira. En 2013 gravaron o disco Alén Mar e agora preséntannos Indoevindo, coa novidade da incorporación de música cantada-

Maite, cóntanos, desde cando estás vinculada aos Milesios?

Como cantante e baixista, levo por volta de dous anos no grupo. Estiven vinculada xa antes porque, se reparardes nos nomes dos integrantes, hai varios Veigas. Son parte da familia e, como fan, xa estaba aí desde o inicio.

 

Antes de comentarmos o disco, queremos que nos fales da actualidade do grupo. Quen son as persoas que vos acompañan e cal é o cometido de cada unha.

Pois hoxe o grupo está formado por sete persoas. Somos dúas cantoras, Marta Portela e eu mesma; Marta tamén fai algunhas percusións, con pandeireta, pandeiro, pandeira e outros instrumentos, e eu toco o baixo. Alén diso están Paula Veiga, que toca o violín e a mandolina; Senén Montero, que toca acordeón, batería e outras percusións; Manuel María Veiga, que é o compositor principal do grupo e que toca a maior parte das cordas, entre outros; Noelia, a nosa gaiteira, que tamén toca o bombo en pezas como o Valse de Ribarteme, e Manolo o Moucheiro, que é o guitarrista e toca tamén o bodhrán e algunhas cousas máis. Actualmente está a colaborar connosco Elaine Brown, que é unha harpista de Birmingham que nos está a acompañar nalgunhas actuacións.

 

Que significa para o grupo o traballo de Daniel Díaz Trigo?

Daniel Díaz Trigo foi o artista que deseñou os dous discos que publicamos até o momento. Temos unha relación moi especial con el, entende moi ben o que queremos expresar coa nosa música e plásmao a través da fotografía e doutros recursos. Neste disco, Indoevindo, hai unha faixa da súa autoría, a nº12.

 

Fálanos da gravación do videoclipe. Quen a fixo?

A gravación é obra de Sito Torres baseándose tamén no traballo de Daniel Díaz.  O disco é, na realidade, un libro-disco realizado con fotografías e Sito o que fixo foi reparar moito nesa estética para tentar reproducila. Conseguiu replicar moi ben este efecto de Indoevindo que xa recollía a fotografía de Daniel.

 

Onde se gravou?

En varias localizacións, todas da provincia de Lugo, na zona á volta do concello de Outeiro de Rei.

 

Como che foi como actriz?

Ben… [Risos] Non tiña moita experiencia, mais estabamos ben dirixidos. A verdade é que iamos nervosos porque non tiñamos experiencia en gravar videoclips. Os membros máis antigos gravaran outro para o disco anterior, mais os integrantes máis recentes non tiñamos experiencia e estabamos máis intranquilos. Penso que saíu bastante ben.

 

Dicides que o disco Indoevindo é un concerto itinerante.

Realmente presentamos o disco a 24 de febreiro de 2017. Acabamos de finalizar agora mesmo a xira de presentación en Ourense, no día 24 de febreiro de 2018. Iniciamos conversas con varios festivais, tanto de Galiza como de Portugal, e estamos pendentes para comezar as contratacións da xira de verán. De momento non temos prevista ningunha data concreta.

 

Ese disco cantas cancións contén?

Son doce faixas, aínda que unha delas non é exactamente unha canción, e catro delas cantadas. Como foi concibido como un concerto, ten dúas bonus track que pretenden ser como as cancións extra do final das actuacións, por tanto son 14.

 

Xa que adiantaches que hai catro pezas cantadas, que hai no interior delas?

Un pouquiño de todo, mais principalmente tradición da música galega. Tres delas son adaptacións de pezas tradicionais, a nosa interpretación delas. A cuarta é un poema do poeta chairego Manuel María. Decidimos pórlle a nosa música como tributo porque o ano de gravación foi o ano en que se lle dedicou o Día das Letras Galegas. Hai moita tradición, xa sexa poética ou musical.

 

Como son os concertos de Milesios?

Son tamén un pouco itinerantes. Xuntamos pezas da tradición irlandesa con pezas da tradición galega, por tanto é un ir e vir. Temos unha parte do repertorio adaptado da tradición e tamén músicas propias, compostas principalmente por Manuel María Veiga, o noso compositor, e arranxadas polo grupo. Temos un pouco de festa ao irlandés, un pouco de festa á galega e tamén pezas máis tranquilas. Non pode ser todo bailar, hai un pouco de baile e un pouco de escoita.

 

Antes de finalizar a entrevista, aínda temos outra pregunta. A todas as persoas que pasan polo noso programa pedimos media ducia de suxestións musicais do noso mundo: de Portugal, do Brasil, de Galiza, de Angola… Que nos recomendas?

Gosto moito das voces femininas máis fortes ou características. Por outra parte, tamén gosto de moitos estilos diferentes, non só os tradicionais ou folk. De Portugal; a voz de Sónia Tavares de The Gift, que me parece impresionante, ou Mísia, xa nun ton máis tradicional. Do Brasil; Marisa Monte ou Pitty, que é máis rock. Evidentemente, non podo esquecerme dos clásicos: adoro Cesária Évora. Esas son as miñas voces preferidas da Lusofonía, aínda que é probábel que esqueza algunha.

De Galiza, gosto moito de Sés e, por dicir algunha masculina (non poden ser todas femininas!), Davide Salvado.

 

Moitas grazas por estes minutiños de conversa connosco.

Grazas a vós por chamarnos.

Galiza, Portugal, Brasil, Angola, Mozambique, Macau… No Grandes Voces estamos sempre dispostos a ir alén para coñecer culturas a través da noso maior elemento de unión: a lingua. Despois de tres temporadas, no noso programa 70 conseguimos finalmente pagar unha antiga débeda e chegar á India. Esta semana estivo connosco a fadista Sonia Shirsat, unha artista de recoñecido prestixio que xa levou aos escenarios de medio mundo a cultura da cidade do Goa. A Sonia é unha das artistas que mellor representa o espírito do noso programa; unha certa ponte musical entre as culturas tradicionais indianas. A través da súa música no noso idioma poderemos coñecer tamén a produción musical na lingua orixinal de Goa, o concani, e tradicións nacidas do encontro entre pobos.
 

Sonia Shirsat, muito boa tarde! É um grandíssimo prazer poder conversar consigo.

Obrigada, igualmente.

 

Vou-lhe apresentar o meu companheiro Edilson.

[Edilson]. Sonia, boa tarde.

Olá!

 

Já sabemos que aí é de noite. Diga-nos, que horas são aí exatamente?

Aqui faltam  10 minutos para meia noite.

 

Agradecemos especialmente que tenha atendido o nosso telefonema hoje que está a trabalhar. Onde irá atuar esta noite?

Hoje atuei na capital de Goa, em Pangim.

 

A Sonia chegou ao mundo do fado de forma quase casual. Como foi a sua tomada de contacto com a música na nossa língua?

Em casa da minha mãe, a família falava português; a mamã e a avó gostavam muito do fado. A mamã cantava em casa e eu ouvia em casa e adorava, mas tentei cantar em português só com a idade de 23 anos.

 

Continua no mundo da docência ou a música ocupa totalmente toda a sua vida?

Principalmente agora é só a música. A maioria do meu trabalho é só fado, mas além do fado canto outras coisas. Deixei de ensinar no colégio, mas qualquer dia volto.

 

Para além de cantar em português, também canta em outras línguas. Quais são?

Já cantei em  14 línguas, mas falo só 6: inglês, português, francês, hindi, concani de Goa e marati, entre outras línguas da Índia.

 

O que apareceu antes na sua vida? O fado na nossa língua ou a música em concani.

É claro que foi a música em concani, porque é a língua da terra. Cantava em cocani, em inglês e na língua nacional hindi também. Também já cantei em francês antes de cantar em português.

 

A Sonia recebeu em 2016 um prestigioso prémio: o Yuva Puraskar. Diga-nos, o que é esse prémio?

Esse foi um prémio nacional, dado pelo Estado. Yuva quer dizer “jovens”, portanto é a categoria correspondente aos cantores com menos de 40 anos. Concedem este prémio em várias categorias: dança, teatro, música tradicional e folclore… Eu ganhei o prémio nesta categoria, dado que o fado é música tradicional e música folque. Para mim foi muito importante o facto de ter recebido um prémio nacional mesmo sem se tratar de uma língua nem um estilo espalhados pela Índia inteira, pois cantamos fados e falamos português em Goa, que é um estado pequenino do país.

 

Além deste prémio, também ganhou outro à melhor cantora pela Academia de Tiatr de Goa. Explique-nos o que é o Tiatr.

Tiatr é teatro. Nós em Goa temos um teatro em língua concani, que faz parte da cultura portuguesa. É muito parecido com o teatro de revista, um teatro que a gente escreve que trata de temas correntes, de coisas que estão a acontecer na política do mundo inteiro. Este teatro inclui cantigas no meio e nestes intervalos é que eu cantei e na Academia de Teatro de Goa deram-me o prémio na categoria “Melhor cantora”. Ganhei este prémio dois ou três anos já.

 

A sua primeira participação num disco na nossa língua foi o álbum Lisgoa de António Chaínho. Como foi trabalhar com o mestre português?

Foi um prazer, o mestre António Chaínho é uma joia. Conheci o mestre cá em Goa quando veio ensinar a tocar a guitarra portuguesa. Naquela altura eu não falava português, foi no ano 2004 ou 2005. Cantei um fado, gostou muito e desde então trabalhei muito com ele em Lisboa e cá em Goa. Quando o mestre pensou em fazer este projeto, Lisgoa, junção de Lisboa e de Goa, pediu-me para cantar umas coisas e foi um grande prazer.

 

Em 2010 publicou o primeiro álbum a solo, Saudades de Fado. Como foi o acolhimento?

Saudados de Fado foi um álbum que gravei em Lisboa, com guitarristas de lá. Foi o primeiro álbum do estado lançado em Goa e logo foi esgotado. A editora já vendeu tudo e acabou, tínhamos de fazer mais CDs para a venda. Em Goa as pessoas que falam português gostam de comprar, de dar como presente de Natal, e foi muito bem sucedido,

 

A Sonia já quase atuou em todo o mundo: Portugal, Luxemburgo, França, Kuwait, Reino Unido… Quando é que a vamos poder ver de novo em Europa?

Para este ano ainda não tenho nada marcado em Europa, são mais concertos na Índia. Espero que possa voltar a Lisboa, à Alfama e a outros países da Europa para cantar o fado. Ainda não marquei nada.

 

Como foi o concerto desta noite?

Foi ótimo. Foi um grupo de pessoas de Nova Delhi, da capital da Índia, que queria conhecer o fado. São pessoas que não têm ligação com Goa nem com o mundo português de cá, mas já viajaram e conheceram Lisboa. Gostaram do fado e gostaram do facto de nós termos fado cá em Goa.

 

Para além do fado, que outros tipos de músicas tocou?

Hoje foi só fado.

 

Qual foi o repertório?

Foi uma mistura de fados antigos, fados da Amália, e de fadistas novas, como Raquel Tavares, Katia Guerreiro, Carminho… Além diso também cantei dois fados originais meus que amigos de Lisboa escreveram para mim.

 

Cantaste numa língua ou em várias?

Tudo em português.

 

A todas as pessoas que passam pelo nosso programa, pedimos sugestões musicais na nossa língua. Quais são as suas preferências?

Para mim é sempre fado.

 

Sonia, foi um verdadeiro prazer poder conversar consigo. Muito obrigado, muita sorte. Deixamo-la com a sua música.

Obrigada, foi um grande prazer!